MenuDe gevolgen van het vermijden van vet
Verenigde Staten
In 1984 werd er in de VS een grootscheepse campagne gestart met als doel de Amerikanen bang te maken voor vet. De levensmiddelenindustrie sprong onmiddellijk in het gat in de markt. De schappen in de supermarkten werden gevuld met lightproducten, met minder vet maar meer zetmeel en suiker. Ingrediënten die ook nog eens goedkoper waren. Het lukte de fabrikanten om zelfs frisdrank en vruchtensap, in feite pure suikerbommetjes, een gezond imago te geven. Want sap is tenslotte vetvrij. Ondanks waarschuwingen van wetenschappers dat suiker een bedreiging is voor de gezondheid, ondanks gebrek aan bewijs voor de schadelijke invloed van vet, zette men alles in op één joker: vet moest vermeden worden! En het bleef niet bij de VS, de voedingsadviezen verspreidde zich langzaam over de hele wereld. De daaropvolgende decennia leefden wij met z’n allen in een groot wetenschappelijk experiment: wat gebeurt er als je een hele bevolking stimuleert om van vet over te gaan op koolhydraten? Het antwoord op deze vraag liet niet lang op zich wachten. In de VS lag het percentage van de bevolking met obesitas (BMI > 30) in de jaren 60 en 70 op een constant niveau van 13%. Halverwege de jaren 80 schiet deze curve de lucht in: het aantal mensen met obesitas stijgt in een duizelingwekkend tempo. In slechts 30 jaar is het aantal Amerikanen met obesitas verdriedubbeld, tot 35% van de bevolking. Tel hierbij op het percentage mensen met overgewicht (BMI 25 – 30) en je komt op 68% van de bevolking met een ongezond gewicht. Onderzoekers hebben berekend dat, als de trend zich voortzet, er in 2048 geen enkele Amerikaan meer zal zijn met een normaal gewicht.
Nederland
De alom bekende Schijf van vijf bestond in 1953 uit vijf gelijke vakken, waarin alle voedselgroepen een even groot aandeel hadden. In de jaren 70 was de inhoud nog precies hetzelfde, alleen de vormgeving veranderde. In 1981 kwam men met de Maaltijdschijf. Hierin was een groter percentage voor koolhydraten en groente en fruit gereserveerd. De eerste waarschuwingen voor vet waren een feit. In 1991 werd de Maaltijdschijf vervangen door de Voedingswijzer, met dezelfde aanbeveling zuinig te zijn met vet. In 2004 ging men terug naar de vertrouwde Schijf van vijf, maar qua inhoud totaal anders dan in de jaren 50 tot en met 70. Het aandeel koolhydraten (brood, aardappelen, peulvruchten, pasta) is ongeveer net zo groot als het aandeel groente en fruit. Vlees, vis en zuivel hebben een veel kleiner vakje en het ´vetvakje´is het kleinste compartiment. Bovendien prijkt hierin de afbeelding van een fles zonnebloemolie en een kuipje halvarine in plaats van een pakje roomboter.
Helaas zien we ook in Nederland een sterke stijging in het aantal mensen met overgewicht. In 1990 had 33% van alle Nederlanders overgewicht, in 2015 is dit gestegen tot maar liefst 49,3%. Bijna de helft van de Nederlanders is dus te dik. Kijken we naar obesitas (BMI > 30) dan zien we in dezelfde periode een stijging van 5,5% naar 16%.
Wereldwijd
In de periode 1980 – 2008 zien we een explosie in de toename van overgewicht over de hele wereld. Een globale stijging van 23%, met de sterkste toename in ontwikkelingslanden, waar in deze periode een verdriedubbeling te zien is in het aantal mensen met een ongezond gewicht.
Welvaartsziekten
Tegelijk met het stijgen van het aantal mensen met overgewicht zien we een toename van de zogenaamde welvaartsziekten zoals diabetes type 2, hartinfarcten, hersenbloedingen, dementie en bepaalde vormen van kanker Uit cijfers van de World Health Organization blijkt dat het aantal diabetespatiënten wereldwijd gestegen is van 108 miljoen in 1980 tot 422 miljoen in 2014. Diabetes is vaak de oorzaak van blindheid, nierfalen, hartinfarcten en hersenbloedingen.
Nederland laat dezelfde trend zien. Het RIVM geeft aan dat tussen 1991 en 2015 het aantal mannen met diabetes verdubbeld is, bij de vrouwen zien we een stijging van 50%. Op dit moment wonen er in ons land ruim 1,1 miljoen mensen met diabetes.
Een onthutsend resultaat
Door het opvolgen van het advies uit te kijken voor vet zijn wij veel meer koolhydraten gaan eten. Vaak in de vorm van lightproducten, vetarm maar suikerrijk. De consumptie van plantaardige oliën is toegenomen, net als die van granen, rijst, aardappels en fruit. Kortom: de meeste mensen hebben keurig de officiële voedingsadviezen opgevolgd. Hoe kan het dan dat de wereldbevolking in deze tijd een stuk ongezonder is geworden? We zien een explosieve toename van obesitas, diabetes type 2, hartinfarcten, hersenbloedingen, dementie en kanker.
De WHI, Women’s Health Initiative, startte in 1993 een trial onder 49.000 vrouwen in de leeftijd van 50 – 79 jaar waarvan de ene groep een vetarm dieet volgde met weinig vlees en meer groente, fruit en volkoren producten. De controlegroep veranderde niets aan hun voedingsgewoontes. Na acht jaar bleek er geen verschil tussen de beide groepen te bestaan wat betreft gewichtsverlies en de risicofactoren voor het optreden van hartinfarcten, hersenbloedingen, borstkanker en darmkanker. Inmiddels groeit het aantal deskundigen dat van mening is dat de voedingsadviezen drastisch moeten veranderen. Toch krijgen we nog steeds de raad om vooral een dieet te volgen van veel groente, fruit, granen en vetarme zuivelproducten. Volle melk, rood vlees, kaas, boter en in mindere mate ook eieren, zitten nog steeds in het verdomhoekje. Volkomen onterecht, zoals uit mijn volgende artikelen zal blijken.
Bronnen
G. Taubes, New York Times (2002), What if it is all been a big fat lie?
N. Teicholz, The Big Fat Surprise ( Londen, 2014)
Cijfers van de Rijksoverheid omtrend overgewicht onder volwassenen in Nederland.
Cijfers van de Rijksoverheid omtrend diabetes mellitus in Nederland.
